منابع ردیف فروتن

در این نوشته با مقایسه ی کمی و کیفی گوشه های ردیف فروتن با ردیف میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی و دیگر عوامل احتمالی مؤثر در شکل گیری ردیف فروتن، به جستجوی منابع این ردیف و شناسایی برخی از ویژگی های آن می پردازیم. به این منظور، گوشه های ردیف فروتن از نظر کیفی در چهار بخش ریتمیک، ملودیک، متریک و مدال، دسته بندی و با ردیف های میرزاعبدالله و میرزاحسینقلی مقایسه شده اند. نتیجه ی این مقایسه نشان می دهد که در هر یک از انواع گوشه ها در ردیف فروتن، موارد متفاوت با ردیف های مذکور مشاهده می شود. این تفاو ت ها در گوشه های مدال، ملودیک و ریتمیک اندک اند اما ویژگی های منحصر به فرد در گوشه های متریک در ردیف فروتن قابل توجه اند، چنانکه می توان ردیف فروتن را خلاصه ای از ردیف های میرزا عبدلله و میرزا حسینقلی، همراه با الگوهای ملودیک خاص فروتن و با تأکید بر نمایش گوشه های مُدال و ملودیک مهم و ضربی های نسبتاً زیاد که اکثراً ساخته ی خود فروتن اند، دانست. پرشمار بودن قطعه های ضربی را می توان مهم ترین ویژگی ردیف فروتن دانست و آن را ردیفی نسبتاً متریک در نظر گرفت که نشان دهنده ی تغییر اولویت تدوین ردیف از آموزش و حفظ الحان گذشته به ایجاد مجموعه ای آماده برای اجراست، و به سبب افزایش امکانات ثبت و اجرای موسیقی در زمان فروتن به وجود آمده است.